Vrij Spel

Klassefoto – Buiten les krijgen is leuk!
Op de Jan van Rijckenborgschool in Heiloo krijgen leerlingen wekelijks les in de buitenlucht, in een speciaal ingericht buitenlokaal. Kinderen uit groep 5 delen hun ervaringen: van meer concentratie door frisse lucht tot afleiding door een mier op je broek. Ze vertellen over het gevoel van vrijheid, het plezier van leren in de natuur en de rust die buiten heerst. Het artikel geeft een ontroerend inkijkje in hoe een simpele verandering van leeromgeving een wereld van verschil kan maken voor het leerplezier en welbevinden van kinderen.

Uit het hart – Zet de beleving centraal (interview met Muriël Besemer)
Theatermaker en educator Muriël Besemer pleit in dit interview voor een radicale herwaardering van beleving in het cultuuronderwijs. Kunstonderwijs moet niet draaien om techniek of ambacht, maar om het leren denken als een kunstenaar: onderzoekend, filosofisch en open. Ze benoemt de kracht van verwarring en ontdekking, en beschrijft hoe ze theatrale werkvormen gebruikt om kinderen tot reflectie en expressie te brengen. Haar visie is een hartstochtelijk pleidooi voor onderwijs dat kinderen helpt mens te worden in plaats van enkel vaardigheden aan te leren.

Shopping – Spelend leren op de leukste plekken van Nederland
Een kleurrijke lijst van musea en culturele plekken waar leren en spelen hand in hand gaan. Van het Kunstmuseum in Den Haag en het Museum van de Geest in Haarlem tot NEMO en het Teylers Museum: elk adres biedt een andere kijk op leren. Deze rubriek nodigt uit tot educatieve uitstapjes waarbij zintuigen, verbeelding en nieuwsgierigheid centraal staan. Een handige inspiratiebron voor leerkrachten én ouders die spelend leren buiten de schoolmuren willen stimuleren.

Achtergrond – Leren is een spel (door Mirjam de Heer)
Spel is meer dan tijdverdrijf: het is een krachtig leermechanisme. Dit artikel onderzoekt de pedagogische waarde van spel aan de hand van wetenschappelijke inzichten. Het laat zien hoe spelen aansluit bij kernprincipes van effectief leren: intrinsieke motivatie, herhaling, feedback en sociale interactie. Met praktische tips voor de klas laat het zien hoe docenten de speelsheid terug kunnen brengen in hun onderwijs, juist binnen de kaders van het curriculum. Een enthousiasmerend en onderbouwd betoog.

3 vragen over... ‘Vragende kinderen’ van Karel Appel
Een kunstbeschouwende opdracht die leerlingen aan het denken zet. Aan de hand van het werk ‘Vragende kinderen’ van Karel Appel worden leerlingen uitgenodigd om te reflecteren op de stijl van de kunstenaar, hun eigen beeld van spelende kinderen en de betekenis van spel in hun leven. Een eenvoudige maar krachtige werkvorm die kunst, taal en filosofie verbindt.

Mening – Kinderen gedijen bij vrijheid (twee visies)
In deze rubriek worden twee onderwijsprofessionals uitgedaagd te reageren op de stelling ‘Kinderen gedijen bij vrijheid’. Anouk Elzas (Montessori Castricum) benadrukt het belang van duidelijke structuren als basis voor zelfstandigheid. Meru de Vries-Imming (Basisschool Cunera) pleit voor ruimte en autonomie om creativiteit en verantwoordelijkheid te stimuleren. Twee visies die samen een genuanceerd beeld geven van de balans tussen vrijheid en grenzen in het onderwijs.

Missie geslaagd – Een ‘gewone’ eindfilm in plaats van musical
Op de Antoniusschool voor speciaal onderwijs in Schagen werd afscheid genomen van de traditionele eindmusical. In plaats daarvan maakten leerlingen een eindfilm. Deze keuze ontstond uit de wens om recht te doen aan kansengelijkheid én aan de behoefte van leerlingen. De film bood ruimte voor herhaling, reflectie en trots. Ouders waren ontroerd, leerkrachten enthousiast, en leerlingen trots. Een inspirerend praktijkvoorbeeld van hoe cultuuronderwijs maatwerk kan zijn – en levensveranderend.

Kunstwerk – Plakdieren en Nieuwe knuffelsoort
Twee creatieve lessen waarin leerlingen hun fantasie loslaten op de dierenwereld. In de onderbouw combineren kinderen dierendelen tot nieuwe soorten met behulp van plaatjes. In de bovenbouw doen ze hetzelfde met oude knuffels. De opdracht stimuleert observatie, creativiteit en presentatievaardigheden. Door te benoemen waar hun dieren wonen en wat ze eten, verbinden kinderen hun fantasie aan verhalen. Een speelse en betekenisvolle invulling van kunstlessen rondom natuur en verbeelding.

In gesprek – Spel is leven (interview met Josephine van Rheenen en Jesse Smale)
Danschoreograaf Josephine van Rheenen en leerkracht Jesse Smale gaan in gesprek over hun werkwijzen met spel. Beide zien spel als fundament voor creativiteit, verbinding en leerplezier. Josephine laat zien hoe dansers via spel tot performances komen; Jesse vertelt hoe hij in de klas spel gebruikt om kinderen ‘aan’ te zetten. Hun gedeelde visie maakt duidelijk hoe kunst en onderwijs elkaar raken in het begeleiden van processen, het loslaten van controle en het creëren van ruimte voor verwondering.

3x Vrij spel – Muzikale werkvormen met Anne-Maartje Lemereis
Componist des Vaderlands Anne-Maartje Lemereis deelt drie speelse en toegankelijke werkvormen om muziek te maken in de klas. Van hoorspelen bij een verhaal tot het vertalen van gedichten in klank en het componeren met de letters van je naam: leerlingen stappen al doende in het creatieve proces. Deze lessen bieden niet alleen muzikale ontwikkeling, maar ook eigenaarschap en spelplezier. Een mooie bron voor wie muziek wil integreren in het dagelijks onderwijs.

Uitgelicht – Talking Hands (voorstelling en workshop)
Een bijzonder programma van Het Filiaal Theatermakers waarin leerlingen kennismaken met schaduwspel, theater en gebarentaal. Tijdens een workshop verbeelden ze verhalen met hun handen, en daarna bezoeken ze de voorstelling Talking Hands. Het programma stimuleert expressie, creativiteit en inclusiviteit. Het laat zien dat taal niet altijd uit woorden hoeft te bestaan, en dat handen krachtige verhalen kunnen vertellen. Een gelaagde en toegankelijke culturele ervaring.

Door hun ogen – De Digitale Tekendoos (FabLab-project)
In het FabLab van Bibliotheek Veenendaal gingen leerlingen uit groep 7b aan de slag met VR en 3D-ontwerpen. Ze maakten een digitaal ontwerp voor een nieuw plein met thema’s als Egypte en dierentuin. Hun enthousiaste verhalen laten zien hoe kinderen leren door te doen, samenwerken en fantaseren. Het artikel benadrukt het belang van digitale geletterdheid en geeft voorbeelden van hoe technologie betekenisvol en creatief kan worden ingezet in het onderwijs.

Snelle les – Spelen met ogen (streetart met Frankey)
Deze korte les is geïnspireerd op de streetart van kunstenaar Frankey. Leerlingen ontwerpen zelf ogen van papier of karton, ontdekken gezichten in de openbare ruimte en maken hun straat tot een galerie vol karaktervolle ‘wezens’. De les combineert kijken, ontwerpen en presenteren en nodigt kinderen uit om hun omgeving met andere ogen te bekijken. Creatief, laagdrempelig en vol humor – perfect voor een spontane kunstopdracht.