Terugblik Plein C connects Cultuureducatie: De kracht van kritisch optimisme

Filosoof en schrijver Stine Jensen verkende de spanning tussen positief denken, kritiek en opwinding – en wat kunst en cultuur daarin zichtbaar maken. Vanuit de Amerikaanse traditie van positief denken, met voorbeelden van Mitch Horowitz en Barbara Ehrenreich, liet ze zien hoe optimisme zowel kan ondersteunen als onbedoeld sociale druk kan creëren. Via herkenbare voorbeelden uit de publieke ruimte onderscheidde ze zowel kunst die lucht en lichtheid brengt als kunst die wrijving oproept en ons uitnodigt om maatschappelijke emoties en conflicten scherper te begrijpen.

Jensen introduceerde een driedelige blik om cultuurrellen te duiden: nauwkeurig kijken, de onderstromen herkennen en vervolgens weloverwogen positie innemen. Zo verbinden we kritische reflectie aan wat zij “kritisch optimisme” noemt: niet alleen ja, niet alleen nee, maar het rijke gebied ertussen. Met voorbeelden uit politiek, media en kinderfilosofie liet ze zien hoe beelden sneller raken dan woorden en hoe een speelse, onderzoekende houding helpt om nuance toe te laten. Zo toont kunst haar kracht als gids in een tijd van snelle verontwaardiging.

Gedeputeerde Cultuur Jeroen Olthof verbond kritisch optimisme aan het cultuurbeleid van de provincie Noord-Holland. Waar cultuur soms beperkt aandacht krijgt, ziet de huidige coalitie het nadrukkelijk als voorziening die bijdraagt aan een leefbare provincie. Hij benadrukte het belang van cultuureducatie en talentontwikkeling voor kinderen, omdat cultuur nieuwsgierigheid, creativiteit en samenwerking stimuleert. Olthof onderstreepte de provinciale ambitie om hier blijvend in te investeren, met voortzetting van Cultuureducatie met Kwaliteit en de inzet om cultuur stevig te verankeren in toekomstig beleid.

Aan het eind van het plenaire programma presenteerden Plein C, de Raad van Twaalf en het Fonds voor Cultuurparticipatie de start van een landelijke, dekkende database die heel cultureel Nederland in kaart brengt. Deze nieuwe kaart bundelt praktijkkennis, lokale signalen en data van provinciale instellingen die dagelijks in de haarvaten van de samenleving werken. Zo wordt zichtbaar waar het culturele netwerk sterk is en waar nog ruimte ligt om toegang te vergroten. Het gezamenlijke doel is helder: cultuurbeoefening voor iedereen toegankelijk maken, als stap naar een sterker en inclusiever cultureel landschap.

Deelsessie: Waarom cultuureducatie verschil maakt - Mark Mieras

In zijn lezing liet Mark Mieras met overtuigend onderzoek zien hoe krachtig kunst en cultuureducatie is. Waar op reguliere scholen ongeveer 21 procent van de leerlingen echt doorstroomt naar een vervolgopleiding, loopt dit op scholen waar cultuur serieus wordt genomen op tot bijna 50 procent. Cultuurprogramma’s blijken bovendien samen te hangen met minder overlast en criminaliteit en met meer eigen regie. Mieras verbond dit aan breinontwikkeling: plezier en creativiteit versterken verbindingen, vergroten veerkracht en helpen kinderen en jongeren om hun eigen keuzes te maken en hun verhaal met vertrouwen te vertellen.

Deelsessie: Sterke gemeente, stevig cultuurbeleid  - Cor Wijn

In zijn lezing schetste Cor Wijn hoe gemeenten werken aan stevig en toekomstbestendig cultuurbeleid. Hij benadrukte dat zo’n beleid begint bij een duidelijke visie, politieke koers en vakkennis, maar vooral bij het betrekken van de volledige beleidsarena. Met het waardenperspectief voor cultuur – artistiek, maatschappelijk en economisch – liet hij zien hoe gemeenten richting geven en keuzes maken. Hij onderstreepte dat beleidsadviseurs het volledige instrumentarium moeten benutten, van subsidieregelingen tot netwerkvorming, om een sterk en veerkrachtig cultureel ecosysteem te ondersteunen.

Deelsessie: Implementatie van hoop in de dagelijkse praktijk - Gemma Molenaar

In deze deelsessie stond het pedagogische principe Right to Hope centraal: het idee dat hoop een fundamenteel recht is en een sleutel vormt tot leren, veerkracht en toekomstgericht denken. Aan de hand van inzichten uit onder meer Freire, De Winter en het World Book of Hope verkenden deelnemers hoe hoop een plek kan krijgen in de klas. Met werkvormen als storytelling en perspectiefwisseling, zichtbaar in de voorbeelden en oefeningen in de presentatie, werkten zij toe naar een eigen lesidee om hoopgericht onderwijs vorm te geven

Deelsessie: Niet over ons, maar mét ons – de stem van de VSO leerling

VSO leerlingen Niek van Deelen, Jesse de Heus, Didi en Bedirhan Iri namen de deelnemers mee in hun initiatief om leerlingen echt een stem te geven. Na het voordragen van een gedicht van een VSO leerling vertelden zij hoe ontwikkeling, gehoord worden en invloed op het eigen leerproces centraal staan bij hun missie. Aan de hand van een CKV casus ontstond een gesprek over leerlingeninspraak dat uitmondde in een levendig panel vol voorbeelden en inzichten. De leerlingen benadrukten hoe maatwerk, vertrouwen en een veilige sfeer essentieel zijn om ieder talent tot bloei te laten komen. Benieuwd naar de handleiding voor leerlingeninspraak of wil je aansluiten bij Stem van de VSO leerling? Kijk hier.

Deelsessie: Ontdek wat de conceptkerndoelen voor jou betekenen - Mirelle Kloosterman

De presentatie schetste de vernieuwde visie en herziening van de kerndoelen voor Kunst en Cultuur. Waar de doelen uit 2006 te algemeen waren, zijn de nieuwe conceptkerndoelen duidelijker, concreter en beter afgestemd op de samenleving van nu. Er is één doorgaande leerlijn van primair naar voortgezet onderwijs en kunst en cultuur is opgebouwd rond drie domeinen: artistiek creatief vermogen, maken en betekenis geven, meemaken en betekenis geven. Met actieve werkwoorden en ruimte voor vakoverstijgend werken nodigen de kerndoelen uit tot doen, ervaren en reflecteren. Dat vraagt om samenwerking tussen scholen en culturele partners om cultuuronderwijs buiten de klas tot leven te brengen.