Uit het hart

'Uit het hart' is een artikel dat in elke editie van Prikkels voorkomt. Het betreft een persoonlijk verhaal of betoog.

“Vanaf het moment dat ik het onderwijs inging in 2005, had ik een zwak voor de kinderen die buiten de groep vielen, kinderen met een krasje, met wie iets aan de hand was. Ik herkende mezelf in hen, ik voelde vroeger ook dat ik niet helemaal mezelf kon zijn.”

Boerenzoon Bart Heeling volgde niet meteen zijn hart toen hij voor de studie commerciële economie koos. Hij werd financieel adviseur, maar toen hij zelf kinderen kreeg, kwam zijn oude wens omhoog: voor de klas staan. Bij een reorganisatie zag hij zijn kans schoon en deed alsnog de pabo. Na een aantal jaar in het regulier onderwijs, besloot hij de master special educational needs te volgen. Toen viel alles pas echt op zijn plek: gedragsspecialist Bart kan met een mix van rust, humor en omdenken eindelijk zijn ei kwijt.

Op hun gemak

“Ik ben vier jaar geleden begonnen bij de Aventurijn in Emmen. Daar zitten kinderen die gehouden worden aan de kerndoelen voor het speciaal onderwijs, per kind op maat gemaakt. Anderhalf jaar geleden zijn we gestart met een SO+ klas, een combinatie van onderwijs en jeugdhulpverlening in één groep. Kinderen die thuis zitten begeleid ik in kleine stapjes terug naar een vorm van onderwijs. Het zijn beschadigde kinderen, veelal door een trauma: mishandeling, misbruik, vormen van verwaarlozing, onduidelijke opvoeding. Of een kind heeft een vorm van autisme. Daarbovenop heeft het kind een schooltrauma, dit is vaak al hun vierde of vijfde school.”

“Deze kinderen zijn het vertrouwen in school compleet kwijt. Hun ‘moeilijke’ gedrag is ontstaan door onbegrip en frustratie. Als een kind bij mij in de klas komt, doe ik zo normaal mogelijk. We kletsen even kort over hoe het die ochtend ging, maar al vrij snel gaat het kind gewoon een lesje maken. Ik stel de kinderen op hun gemak door me vooral op het kind zelf te richten, vanuit gelijke hoogte. Altijd een beetje zijdeling benaderen, nooit frontaal. Rustige stem, rustige blik. Maar wel kordaat: ‘Daar is je plek, ga maar zitten.’ Ik stel geen vragen, ik heb geleerd dat dit vaak al voldoende is.”

Moeilijke kinderen? Nee hoor!

“Ik krijg vaak te horen: je hebt vast hele moeilijke kinderen in de klas, hè?! Die heb ik niet. Ik heb kinderen in de klas. Zij hebben zich een bepaald gedrag aangeleerd om zich staande te houden in de wereld. Ze kunnen niet anders. Maar op het moment dat ik ze rustig en kordaat benader zal dat gedrag steeds minder aan de orde zijn. Het is niet meer nodig. Vandaag had ik nog een meisje en een jongen die hun werkboekje op de grond gooiden. Ze denken: hij wordt vast boos, maar dat is niet zo. Ik kijk het even aan en als ik niet weet wat ik moet doen, benoem ik wat er gebeurt: ‘Ik zie dat je werkboek op de grond ligt.’ Vervolgens doe ik even niks. Je ziet dan kortsluiting bij die kinderen: ‘Dit is niet de reactie die ik verwachtte.’ De ene keer pakken ze het zelf op, de andere keer pak ik het op en zegt rustig: ‘Hier is je boekje, ga maar gewoon verder met je werk.’

“Mijn geheim?” Bart lacht. “Waar ik goed in ben geworden is leren dat alles wat die kinderen doen bij henzelf hoort. Het is niet gericht op mij, ook al lijkt dat wel zo. Iedere leerkracht zal anders reageren op een kind dat zijn boek op de grond gooit. Dat staat niet in een pedagogisch handboek. Als je zegt: ‘Hé, dat doen we hier niet’, komt dat uit jouw overtuiging. Mijn manier is mijn overtuiging geworden.”

Raken in het hart

“De afgelopen jaren merkte ik dat er veel vooroordelen zijn over het speciaal onderwijs. Mensen denken dat ik sportschoenen draag, omdat ik de hele dag achter kinderen aan ren. Of dat er bij ons tralies voor de ramen zitten vanwege de agressie. Dat klopt helemaal niet, dus ik ben verhaaltjes gaan schrijven op LinkedIn. Eerst begon ik telkens met de zin ‘Bij ons in het speciaal onderwijs…’ Op een gegeven moment herkenden mensen het, gingen reageren en kwamen er steeds meer lezers bij. Nu krijg ik gemiddeld zo’n vijfhonderd reacties op een verhaaltje. Het zijn kleine gebeurtenissen die vaak herkenbaar zijn voor mensen. Ik probeer er altijd een beetje humor in te stoppen, of iets dat het hart raakt. En ik zet er een manier bij hoe het wel zou kunnen.”

“Kinderen zijn hartstikke eerlijk, dat is het mooie. Volwassenen hebben allemaal maniertjes bedacht om zichzelf anders voor te doen dan wie ze werkelijk zijn. Als kind en jongere stond ik ver bij mezelf vandaan. Ik vermoed dat het komt omdat mijn ouders mij, als zoon, heel verschillend hebben opgevoed. Mijn vader gaf mij op de boerderij alle ruimte en vrijheid, ik ging mee op grote machines, speelde naast de mestput, ik had wel honderd keer dood kunnen zijn. Mijn moeder was zeer beschermend. Ik mocht geen sjaal om als ik met de bus naar school ging, want die zou weleens vast kunnen komen te zitten tussen de deuren. Tegelijkertijd hebben mijn ouders nooit uitgelegd hoe emoties werken, dus het metalliseren, wat ik wel bij de kinderen doe – uitleggen waarom ze boos of verdrietig zijn en dat dat logisch is – heb ik zelf gemist. Ik denk dat ik daarom nooit precies wist wie ik was. Ik leerde dat pas toen ik zelf kinderen kreeg. Zij spiegelen wie jij bent, dus dan word je gedwongen meer over jezelf na te denken. Toen ik die stap had genomen, durfde ik ook de stap richting het onderwijs te zetten. De afgelopen jaren is mijn zelfontdekking in een versnelling geraakt, de kinderen waar ik nu mee werk zijn zo recht voor zijn raap. Ze hebben totaal geen sociaal wenselijk gedrag, haha.”

Bart Heeling was keynote spreker bij CO Talk, een online kennissessie van Plein C. Centraal stond versterking cultuureducatie in het speciaal onderwijs (zie ook:  wij zijn er voor speciaal onderwijs).